Xabier Olarrarekin hitz egin eta aberasteko planak egin ditugu

Houdiniri ezin zitzaion bizkarra eman. Inor ez zen hura metalezko kutxa batean sartu, mila katez lotu eta ibaira bota ondoren bokadilo bat jatera joateko bezain inozoa. Gertutik segitu behar zitzaion hari, bestela edozein lekutatik aterako baitzizaizun.

Xabier Olarrari ezin zaio bizkarra eman. Gu hala ere, elkarrizketa hau e-postaz egiteko bezain inozoak izan gara. Oilarra ezin izan dugu beraz kate motzean lotu. KONTUZ! Hemendik aurrera irakurriko duzunak konspirazio baten traza hartzen du batzuetan, negozio bilera ematen du besteetan eta kantaldi surrealista baten tankera ere badu bukaera aldean.

Olarrak itzuli berri duen Raymond Queneauren Estilo Ariketak liburuaz hitz egin digu. Herri honetako bizilagunek literaturarekin duten neurrigabeko interesaren erruz tontamentean nola aberasten ari garen ere izan dugu hizpide, kafe birtual bat tarteko. Hona hemen elkarrizketa osoa, ia zentsurarik gabe (ez galdu bukaerako ODA!):

[Eremu Lauak] Raymond Queneauren Estilo ariketak itzuli berri duzu. Nola sortu zen liburu hau euskaratzeko ideia?

Bururatu askori bururatu izan zaigu. Eta nik ere hantxe neukan, agian noizbait itzuliko ditudan/dizkidaten/dizkiguten/diren liburuentzako apal batean. Baina, liburuaren hitzaurrean argi adierazi dut (erosi liburua eta enteratuko zarete) zergatik hasi nintzen 2004ko udan berriki argitaratu den liburu hau euskaratzen (edo jo www.igela.com helbidera eta bertan badira esteka pare bat hori eta gehiago argitzen dutenak).  Laburbilduz honako hau esaten da bertan: KM kulturuneak omenaldi bat egin nahi ziola Queneauri 2003an, baina ez ziren garaiz iritsi ezer prestatzera, eta berandu bada ere zerbait egitea hobe zela pentsatu zuten, eta niri 2004ko apirilean proposatu zidaten lan hori egitea. Eta nik, pentsatuz lehen Deabruaren hiztegia itzultzeak zer-nolako lanak eman zizkidan, bi aldiz pentsatu nuen, eta gero beste behin, eta azkenean baiezkoa eman nien.

[Eremu Lauak] Liburua deskribatzerako orduan adjetibo arruntak motz geratzen direla dirudi. Eskuartean duguna "bitxia" baino gehiago da. Nola deskribatuko zenuke zeuk?

Bitxia ez da aski, ez. 99 buruko bidutzia dela esan dut hitzaurrean, Queneau bera bezala. Nik Queneauri elkarrizketa bat egiteko aukera izango banu, honela esango nioke. Hi, bi bidutzi bat haiz, "Quiyo, tú ereh un monhtruo!".

[Eremu Lauak] Konbentzionalismo guztietatik urrun dago liburua bera, baina hori baino gehiago ere bai: azal gogorreko edizio elebidun batek gutxitan izaten du hain prezio baxua (15 euro). Literaturatik dirua ateratzearen ideiari erabat bizkarra emanda bizi zarete?

Edonork daki Igela argitaletxea EZ dela Irabazi asmorik gabeko erakundea (nahiz eta gure anagrama Irabazi Gutxi eta Lan Asko izan daitekeen), baizik ipuinetik bizi nahi lukeen koadrilla. Beraz, oraingo hau estrategia komertzial hutsa da. Begira, liburu hau merkea da, eta horrela inor Elkar MEGADENDA edo EROSKI edo EL CORTE INGLES (edo berdin, liburudenda txikiren bat non edo han gelditzen bada oraindik zabalik) eta antzekoetara libururen baten bila joaten bada eta zer erosi ez dakiela baldin badabil, liburu saltzaileak berak esango dio berehala, "No lo dude, llévese el último de Ijela, es el libro más vendido después del Código da Vinci, creo que es una novela de misterio de lo más interesante". Ez da izango euskal argitaletxerik konpetentziarik egiterik lortuko duenik, uste dut nik. Esan genuen liburuaren aurkezpenean: negu gorrian UDABERRIA DA DAGOENEKO GORTE INGELESEAN, NAFARROAKO ERREINUAN ETA GIPUZKOAKO PROBINTZIAN, amen.

[Eremu Lauak] Asko gozatu dugu liburua irakurtzen, baina nolako lana den ikusita, itzulpenak ekarriko zizkizun buruhausteak ere ez ziren nolanahikoak izango ezta?

Bai, ikusten duzue nolako erantzunak ematen ditudan galdera serioak egiten dizkidazuenean. Burua hautsi ez, baina pixkaren bat pitzatu, bai...

[Eremu Lauak] Eta lan hori guztia hartu ondoren meritua Queneaurentzat izango da. Ez al da patu tristea itzultzailearena?

Ez da hainbesterako ere. Heldu iezaiozu gaiari beste ikuspegi batetik: Queneauk 1976tik aurrera alferrik ditu meritu eta gainerako guztiak, nik, berriz, lehengo egunean sentsazio berri bat sentitu nuen, orain arte sekula probatu gabea: liburu bat aurkeztu eta entzuleek TXALO egin zidaten (beno, kontuan hartu erdiak adiskideak eta best erdiak lagunak zirela KM kulturunera agertu zirenak). Baina, pentsa, adin honetan, bila ibili gabe sentsazio berriak izateko aukera ez da ahuntzaren gauerdiko eztula...

[Eremu Lauak] Queneauren bi obra nagusienak baditugu euskaraz azkenean. Zein da zure ustez oraindik euskaraz topatu ezin den eta derrigorrez itzuli beharko litzatekeen  idazlea edo obra?

Derrigorrez ez dago ezer itzuli beharrik, nire uste apalean. Baina, komeni, mordo bat dago komeni litzatekeena. Askok pentsatuko dute orain esatera noana txantxetan esaten dudala, baina BENE-BENETAN esaten dut. Komeni litzateke, eta lehenbailehen, EHUNEN BAT HILKETA-NOBELA (WHODONIT eta HARDBOILED, enigma eta beltza) euskaraturik edukitzea. Eta beste horrenbesteko sail bat edukitzea nobela historiko eta best-sellerrez osatua. Literaturzaleon ikuspegi hertsitik ez da, ez beharrezkoa, ez ezer. Baina irakurle balizko arruntaren ikuspegitik, bai. Etorkizunera begira, hori ere behar litzateke.

[Eremu Lauak] Aurretik itzuli dituzun lanen artean William Faulknerren Santutegia, Truman Capoteren Odol Hotzean edo Dashiell Hametten Maltako belatza aurkitzen ditugu besteak beste, polizia-nobelatik gertu daudenak nonbait sailkatzekotan. Queneauren lan hau berriz oso bestelakoa da. Aldendu egin al da Xabier Olarra nobela poliziakotik?

Ez Xabier Olarra ez da aldendu nobela poliziakotik, baina Xabier Olarra pertsona bakarra da, eta ezin ditu lan klase guztiak batera egin. Dena dela, Santutegia edo Odol Hotzean, "nobela poliziako" baino gehixeago ere badira, nik uste.

[Eremu Lauak] Egia da bai, badakizu, bekaduna naiz eta galderak prestatuta eman dizkidate. Begira ze fundamentu duten web honetako arduradunek... Gaiez erabat aldatuz, 2006 honetako udazkenean Igelak 18 urte beteko ditu. Zer moduz darama argitaletxeak adin nagusitasuna?

Zapaburu izatea ez dago gaizki: burua eta buztana, biak dituzu. Zapaburu helduak igel bihurtzen direnean buztana galtzen dute (nik zientzia naturalak ikasi nituenean anuroen artean sailkatzen zituzten (buztangabeak, alegia). Burua ere ari zaigu pixkanaka joaten. Beraz,  buztanik gabe gelditzen bagara, EZ BURU ETA EZ BUZTAN, patu gaiztoa emankortasunaren sinboloa den animaliatxo gaixo honentzat ...

[Eremu Lauak] Zein izango da Igela argitaletxeak emango digun hurrengo sorpresa?

The Curious Incident of the Dog in the Nigh-time/Txakurrak gauean izandako istripu bitxia, Mark Haddon britainiarrarena ari naiz itzultzen. Sorpresatxo bat izango da zenbaitentzat. Baina, dagoeneko zuei kontatzen badizuet, nola izango da sorpresa? Beste alde batetik, aberats bihurtzeko gure helburu betidanikora hurbiltzeko, beste zerbait ere pentsatu dugu, ESKLUSIBAK SALTZEA, baina oraindik ez dakigu zerenak, beharbada zuek horretan laguntza ematen ahal diguzue. Gure ekonomia desastrosoa hobetzeko beste zenbait ideia ere bururatu zaizkit zuek egindako galdera sorta honi erantzuten ari nintzela. Zergatik ez genuke,  beste britainiar fitxaje horrek bezala, pixelka gure orria alokatuko? Zenbat mila libra irabazi behar ditu egunean? Edo, esate baterako, Estilo-ariketak itzultzean, honegatik edo hargatik, bazterrean gelditutako zenbait ariketa-saio ere sarean jarri (zuen webgunean edo gurean) eta sarreragatik kanon bat jarri.

Lehenbizikoa erregalatu egingo dizuet: ODAren lehen bertsioa.

Zoritxarrez, euskaldunen 100eko 99ari galdetuko bagenio zeren PARODIA den hori, ez lukete jakingo. Eta beste horrenbeste gertatuko litzateke euskal irakurleen portzentaje handi bati galdetuko bagenio. Baina, hala ere, JO TA KE segituko dugu. Si l'on ne peut pas être la crême de la crême, on peut quand-même arriver à être la crôte de la crôte. Hausnarketarako balioko digu/zuelakoan. Ongi izan.

ODA

(RAYMOND QUENEAU/ESTILO ARIKETAK, bertsio baztertua)

Oi bus, oi bus,
Oi eSe bus,
Nerea
Hats eta putz
Ez hoa huts,
enea.

Oi bus, oi bus,
Oi ene bus,
eSea
Oi huts, oi huts
Oi ene huts
Emea.

Hats eta putz,
Ez hoa huts,
Maitea,
Oi bus, oi bus,
Oi eSe bus
enea.

Putz eta hats
Hor hoa atx!
Enea.
Oi bus, oi bus
Oi ene bus
Ernea.

Hats eta putz
Indar hartuz
Atzera,
Min-espantuz
Ta hatsantuz
Atera.

Lepaluze
Bat daramak
Etxera
Kapel luze
Bat zeramak
Gainera.

Kapeluan
Txirikorda
Du bueltan
Bus zaluan
Berriz hor da,
Hor bertan.

Mutil luze,
lepaluze
ernea
da haserre,
ipurterre
xinglea.

Oin-zapalka,
berriz talka,
ordea.
"Hau duk marka!"
"Aizu, barka!"
"Bordea!"


Presa latza
Dute antza.
Gaixoak!
Hau triskantza!
Zein balantza
zozoak!

Oi bus, oi bus,
Oi eSe bus,
Naroa
Hats eta putz
Gaur ere huts
Ez hoa.

Aulki bigun
Huts batetik
Nik dakust
Ez hain urrun
egitetik
han tupust.

Ai kinkirrin
Ai kunkurrun
Oi kanta
Ihes  hurrin
Mutur-zurrun
Joan da.

Ni nindoan
Aulki bigun
Hartatik
Ia doan
Eman zigun
Atzetik.

Ni poeta
Gai naiz eta
Astiro
Berriketa
Ta ariketa
Ai niro!

Oi bus, oi bus,
Oi eSe bus,
Nerea
Hats eta putz
Ez hoa huts,
enea.

Oi bus, oi bus,
Oi ene bus,
eSea
Oi huts, oi huts
Oi ene huts
Emea.

Geroago
Ikusi dut
mutila
San Lazaro
Aurrean zut
Isila.

Aholkuka
Ari zaio
Dandya.
Ezin uka
Hitz-darraio
Handia.

Hats-estuka
Hitz eta pitz
Dario
Ezin buka
Inoiz bere hitz-
Jario.

Eta atsegin
Ez bazaizu
Ixtorio.
Arin egin
Beste batzu,
eta adio.

[Eremu Lauak] Eta hemen begiak bigarrenez plater eginda geratu zaizkigu... Barkatuko diguzu azken hitza lapurtzea, baina eskerrik asko Xabier, opariarengatik (Atxagak plagioa egin digu bere azken liburuaren tituluarekin eta salaketa horretatik ateratako diruaren zati bat helduko zaizu itzulpenarengatik, tartean Benito sartzen ez bada behintzat). Bitartean, au revoir et n'oublie pas que nous aimerons toujours les temps des grenouilles (la crôte de la crôte, eremulauak.com)